موصولات

موصول :اسمی است که نیازمند به جمله ما بعد خود استو معنای آن کامل نمی شود مگر با جمله ،به جمله ما بعد موصول «صله»وبه ضمیری که در صله می باشد وبه موصول بازگشت دارد «عائد صله» گویندَ.مانند:

الذی رایته(کسیکه دیدمش) -

*انواع موصول:

موصول بر دو نوع است: 1-موصول خاص 2-موصول مشترک

1-موصول خاص: این موصول بر شش قسم است؛{سه مذکر وسه مؤنث}بدین قرار:

مفرد:الَّذی (کسیکه-که)

جمع:الَّذین(کسانیکه-که)

مفرد:الَّتی(کسانیکه-که)

مؤنث مثنی:اللَّتانِ-اللَّتینِ(دو کسیکه-که)

جمع:اللَّاتی یا اللَّواتی(کسانیکه-که)

2-موصول مشترک:در این نوع موصول هر شش حالت به یک لفظ ادا می شوند.موصول مشترک دو تا است:

1- من:کسیکه(برای عاقل)

2- ما:چیزی که (برای غیر عاقل)

مانند:یسبح لله من فی السموات والارض (تسبیح خدا می کند ، هر کسیکه در آسمانها وزمین است)

ما عندالله باق(آنچه نزد خداست، باقی است)

*اسماء اشاره:

تعریف:اسمهائی هستند که بوسیله آنها به «اشخاص یااشیاء» اشاره میشود.

مانند:هذا الرَّجلُ(این مرد)ذلک الکتاب(آن کتاب)

اسم اشاره در عربی بر سه قسم است: نزدیک-متوسط-دور

1-اشاره نزدیک:

       مفرد:هذا

مذکر مثنی:هذانِ-هذین

        جمع:هولاء

         مفرد:هذه

مؤنث  مثنی:هاتان-هاتینِ

         جمع:هولاء

2-اشاره دور:

         مفرد:ذلک

مذکر   مثنی:ذانک-ذینک

         جمع:اولئک

         مفرد:تلک

مؤنث  مثنی:تانک-تینک

         جمع:اُولئک

مرفه ونکره

تعریف:

معرفه:اسمی است که برنام شخص یا شی شناخته شده دلالت کند .

نکره:اسمی است که بر نام شخص یا شی شناخته شده دلالت نکند .

*اقسام معرفه :

معرفه بر شش قسم است:

1-ضمیر 2- موصول 3- اسم اشاره 4-علم 5- معرفه به ال 6-معرفه به اضافه

ضمیر :اسمی است که جانشین اسم ظاهری می شود ، و از تکرار آن جلو گیری میکند.مانند:(حسن آمد واومشغول بازی شد و او رفت.) که در اصل بوده : (حسن آمد وحسن مشغول بازی شد و حسن رفت.)

*اقسام ضمائر:

ضمائر بر دو نوع است:1- متصل 2- منفصل.

1- ضمیر متصل :ضمیری است که به تنهائی نمی آید بلکه همیشه به کلمه دیگری (اسم یا فعل یا حرف)متصل است.

ضمائر متصل سه حالت دارند:1- رفعی 2-نصبی 3-جری .

1- حالت رفعی: ضمائر حالت رفعی همان ضمائری هستند که در فعلها به کار میروند، وبردو قسم اند.

1- بارز: یعنی آشکار مانند:((ت،تما،تم))در ضربت ،ضربتما، ضربتم.

2-مستتر:یعنی پنهان مانند:ضرب(که((هو))در آن پنهان است.).

*ضمائر رفعی بارز:بر روی هم 11 عدد است:10 ضمیر از این ضمائر در فعل ماضی است :به 14 صیغه ما ضی در زیر توجه کنید :

نصر-نصرا-نصروا-نصرت- نصرتا-نصرن-

نصرت -نصرتما- نصرتم -نصرت- نصرتما -نصرتن-

نصرت- نصرنا-

هنگامی که در صیغه ها ملاحظه ودقت شود ، میبینیم که 10 ضمیر بارز در فعل ماضی موجود است (البته با حذف ضمائر تکراری ):

{ا-و-ن(در غایب)-تَ -تما-تِ-تنَّ (در مخاطب)- تُ -نا(در متکلم)}

ویک ضمیر هم در مفرد مؤنث مخاطب مضارع است :تضربینَ(ی).

بعضی از این 11 ضمیر بارز عیناً در فعلهای مضازع وامر تکرار می شوند مانند:یضربانِ -تضربانِ -اضربا (ا)- یضربونَ-تضربونَ- اضربوا (و)- یضربنَ- تضربنَ- اضربنَ(ن)-تضربین-اضربی (_ی)

*ضمائر رفعی مستتر در7 صیغه وجود دارند:

(1)ضربَ(هو)_(4)ضربت(هی)

(1)یضربُ(هو)_(4)تضربُ(هی)(7)تضربُ(انتَ)

(13)اضربُ (انا)(14)نضربُ(نحن)

2- حالت نصبی :

ضمائر نصبی ،ضمائری هستند که به دنبال افعال «ماضی،مضارع وامر»می آیندومعنی «مفعولی »دارند.مانند:

نصرهُ(یاری کرد اورا)_ینصرهُ(یاری می کند اورا )_ انصرهَُ(یاری کن اورا )و آن ضمائر عبارتند از :

(غایب):هُ-هما -هم-ها-هما-هنَّ.

(مخاطب):کَ -کما-کم-کِکما -کنَّ.

(متکلم):ی-نا.

مثال:«نعبدکَ»(می پرستیم تورا)-اُعبدهُ(بپرست او را)

2- حالت جّری :

اگر ضمائر (هُ-هما-هم-ها-هما-هنَّ-کَ-کما-کم...)به آخر «اسم» یاحروف «جّری»متصل شوند،در این هنگام به این ضمائر «ضمائر جّری»،یا ضمائر مجرورگویند. مانند:

کتابهُ-کتابهما-کتابهم-کتابها-کتابهما-کتابهنَّ:(کتاب آن زنان)

کتابکَ-کتابکما-کتابکم -کتابکِ- کتابکما - کتابکنَّ:(کتاب شما زنان)

کتابی -کتابنا (کتاب ما)

و مثال اتصال به جر :

لهُ-لهما-لهم-لها-لهما-لهنَّ:(برای آن زنان)

لکَ-لکما-لکم- لکِ-لکما-لکنَّ:(برای شما زنان)

لی -لنا :(برای ما)

*تبصره :(نون وقایه)اگر متکلم وحده (ی)به فعلی متصل شود ،یک« نون »بین آن فعل و ضمیر فاصله می شود ،این نون را نون وقایه می نامند.مانند:

ضرب+ن+ی=ضربنی

و نیز به دنبال {من- عن -لدن}(ی)بیاید باز هم «نون وقایه»فاصله می شود ،مانند:

من+ن+ی=منّی

ونیز به دنبال حروف مشبهه بالفعل گاهی نون وقایه اضافه میشود مانند:انِّنی=انَّ+ن+ی

2-ضمیر منفصل :

ضمیری است که به تنهائی وبطور مستقل می آید.و2 حالت دارد:

1- حالت رفعی 2- حالت نصبی

1- ضمائر حالت رفعی عبارتست از:

                         (1)مفرد:هو(آن یک مرد-او)

            مذکر       (2)مثنی:هما(آندو مرد-ایشان)

                         (3)جمع:هم(آن مردان -ایشان)

غایب

                          (4)مفرد:هی(آن یک زن-او)

             مؤنث      (5)مثنی:هما(آن دو زن-ایشان)

                          (6)جمع:هنَّ(آن زنان-ایشان)

                           (7)مفرد:انتَ(تو یک مرد)

            مذکر          (8)مثنی:انتما(شما دو مرد)

                            (9)جمع:انتم(شما مردان)

مخاطب

                            (10)مفرد:انتَ(تو یک مرد)

               مؤنث       (11)مثنی:انتما(شما دو زنان- شما)

                             (12)جمع:انتنَِّ(شما زنان- شما)

              (13)وحده:انا (من)

متکلم

              (14)مع الغیر:نحن(ما)

2- ضمائر منفصل در حالت نصبی :

             1-مذکر:(1)ایّاه(اورا)(2)ایّاهما(آن دو را)(3)ایاهم(ایشان را)

غایب

               2-مؤنث:(4)ایّاها(اورا)(5)ایّاهما(آن دو را)(6)ایاهنَّ(ایشان را)

               1-مذکر:(7)ایاکَ(تورا)(8)ایاکما(شما دو نفررا)(9)ایاکم(شمارا)

مخاطب

               2-مؤنث:(10)ایاکِ(تورا)(11)ایاکما(شمادونفررا)(12)ایاکنَّ(شمارا)

متکلم

          2-مع الغیر:(14)ایانا(مارا)